จับไข้คืออะไร อาการ สาเหตุ การดูแล: 5 สัญญาณเตือนที่ต้องพบแพทย์ทันที

จับไข้: ไข้คืออะไร อาการ สาเหตุ การดูแล และสัญญาณเตือนที่ต้องพบแพทย์

เมื่อร่างกายเริ่มมีอาการอ่อนเพลีย รู้สึกไม่สบาย และอุณหภูมิสูงขึ้น คำว่าจับไข้หรือเป็นไข้นี้เป็นสิ่งที่คนไทยหลายคนคุ้นเคยดี มันเป็นสัญญาณที่บอกว่าร่างกายกำลังต่อกรกับปัญหาบางอย่างอยู่ บทความนี้จะช่วยให้คุณเข้าใจอาการของไข้ สาเหตุที่ทำให้เกิดขึ้น วิธีดูแลตัวเองในเบื้องต้น และสิ่งสำคัญคือการรู้ว่าต้องรีบไปหาหมอเมื่อไหร่ เพื่อให้สุขภาพของตัวคุณและคนใกล้ชิดดีขึ้น

引言: อะไรคือ “จับไข้”? ความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับการเป็นไข้

คำว่าจับไข้นี้คนไทยใช้กันมานาน หมายถึงภาวะที่อุณหภูมิร่างกายสูงกว่าปกติ ไข้เองไม่ใช่โรค แต่เป็นวิธีที่ร่างกายใช้ป้องกันตัวเอง โดยเฉพาะเมื่อต้องสู้กับการติดเชื้อหรือการอักเสบ จากข้อมูลของกรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข อุณหภูมิปกติของคนเราอยู่ราว 36.5-37.5 องศาเซลเซียส เราสามารถวัดได้หลายทาง เช่น ทางปาก รักแร้ หรือหู โดยแต่ละวิธีอาจมีค่าที่ต่างกันนิดหน่อย การรู้จักวัดไข้ให้ถูกต้องจะช่วยให้เราประเมินสถานการณ์ได้ชัดเจนยิ่งขึ้น

ในภาษาไทย เรายังเรียกอีกชื่อว่าเป็นไข้ ซึ่งหมายความเหมือนกันและใช้กันบ่อยในชีวิตประจำวัน คำสองคำนี้ไม่ต่างกันเรื่องความสุภาพมากนัก ใช้ได้ทุกโอกาส แต่เป็นไข้อาจฟังดูเป็นทางการกว่าเล็กน้อย โดยเฉพาะในสถานการณ์ทางการแพทย์

ทำความเข้าใจอาการ “จับไข้” ที่พบบ่อยและปฏิกิริยาของร่างกาย

อาการหลัก: ตัวร้อน หนาวสั่น และปวดเมื่อยตามร่างกาย

พอเริ่มจับไข้ อาการแรกที่เห็นชัดคือตัวร้อน ซึ่งเกิดจากสมองส่วนที่ควบคุมอุณหภูมิหรือไฮโปทาลามัสปรับจุดตั้งให้สูงขึ้น เพื่อให้ร่างกายผลิตความร้อนเพิ่มในการต่อสู้กับเชื้อโรค

อาการที่ตามมาคือหนาวสั่น ซึ่งร่างกายพยายามเพิ่มความร้อนให้ถึงระดับที่สมองกำหนด โดยการเกร็งกล้ามเนื้อซ้ำๆ เพื่อสร้างความอบอุ่น นอกจากนี้ ยังอาจรู้สึกปวดเมื่อยตามกล้ามเนื้อและข้อต่อ เพราะระบบภูมิคุ้มกันทำงานหนักและเกิดการอักเสบ

ระดับของหนาวสั่นที่แตกต่างกัน ตั้งแต่รู้สึกเย็นๆ เล็กน้อยไปจนถึงสั่นรุนแรง อาจบอกได้ถึงความรุนแรงของไข้หรือการติดเชื้อ หากสั่นหนักมาก มักหมายถึงไข้กำลังพุ่งสูงขึ้นอย่างรวดเร็ว

อาการร่วมอื่นๆ: ปวดหัว เจ็บคอ และระบบทางเดินอาหาร

นอกจากอาการหลัก ผู้ที่จับไข้อาจเจออาการอื่นๆ ด้วย เช่นปวดหัวที่พบบ่อยมาก และเจ็บคอ โดยเฉพาะถ้าติดเชื้อทางเดินหายใจ

บางคนอาจมีปัญหาทางเดินอาหาร เช่น คลื่นไส้ เบื่ออาหาร หรือท้องเสียและอาเจียน ซึ่งต้องระวังมาก โดยเฉพาะในเด็ก เพราะเสี่ยงขาดน้ำได้ง่าย

สาเหตุทั่วไปของ “จับไข้”: การติดเชื้อไวรัสและแบคทีเรีย

การติดเชื้อไวรัส: หวัด ไข้หวัดใหญ่ และไวรัสอื่นๆ

ส่วนใหญ่จับไข้มาจากการติดเชื้อไวรัส เช่น ไข้หวัดหรือไข้หวัดใหญ่ ในไทยยังมีโรคจากไวรัสที่ทำให้ไข้สูง เช่น ไข้เลือดออกที่มียุงลายเป็นพาหะ การรู้จักสาเหตุเหล่านี้ช่วยให้ป้องกันและรับมือได้ดีขึ้น

การติดเชื้อแบคทีเรียและสาเหตุอื่นๆ ที่ไม่พบบ่อย

การติดเชื้อแบคทีเรียพบน้อยกว่าไวรัส แต่ก็ทำให้เกิดไข้ได้ เช่น ติดเชื้อทางเดินปัสสาวะหรือลำคอ สาเหตุอื่นๆ อาจเป็นเพลียแดด ผลจากยาบางชนิด หรือโรคที่ทำให้อักเสบภายใน การดูอาการร่วมจะช่วยให้หมอวินิจฉัยไข้ได้แม่นยำ

การดูแลตนเองเมื่อ “จับไข้”: ขั้นตอนบรรเทาอาการไม่สบาย

เมื่อจับไข้ การดูแลตัวเองเบื้องต้นที่ถูกต้องจะช่วยให้อาการดีขึ้นและร่างกายฟื้นตัวเร็ว

การลดไข้ด้วยวิธีทางกายภาพและการใช้ยา

เช็ดตัวเป็นวิธีสำคัญในการลดไข้ ใช้ผ้าชุบน้ำอุ่นบิดหมาดเช็ดร่างกาย โดยเฉพาะข้อพับ ซอกคอ และหน้าผาก เพื่อระบายความร้อน การใช้ยาลดไข้เช่น พาราเซตามอล ตามปริมาณที่กำหนด ก็ช่วยได้ดี โรงพยาบาลรามาธิบดีแนะนำให้ระวังการใช้ยาในเด็กเล็ก

การดื่มน้ำให้เพียงพอและการพักผ่อน

การดื่มน้ำหรือน้ำเกลือแร่ให้พอช่วยป้องกันขาดน้ำที่อาจเกิดจากไข้ สวมเสื้อผ้าหลวมๆ ระบายอากาศดี และรักษาอุณหภูมิห้องให้เหมาะสม ไม่ร้อนหรือเย็นเกินไป

การพักผ่อนให้เพียงพอเป็นสิ่งสำคัญ ร่างกายต้องการพลังงานสู้เชื้อโรค การนอนหลับจะช่วยให้ภูมิคุ้มกันทำงานเต็มประสิทธิภาพ

เมื่อไหร่ที่ควรไปพบแพทย์? สัญญาณอันตรายของ “จับไข้”

แม้จับไข้ส่วนใหญ่ดูแลที่บ้านได้ แต่บางครั้งต้องรีบหาแพทย์เพื่อหลีกเลี่ยงภาวะแทรกซ้อนรุนแรง

สัญญาณบ่งชี้ที่ต้องไปพบแพทย์ในผู้ใหญ่และเด็ก

รีบไปหาแพทย์ถ้ามีอาการเหล่านี้:

• ไข้สูงไม่ลดเกิน 39 องศาเซลเซียส แม้กินยาแล้ว หรือไข้ติดต่อกันเกิน 2-3 วัน
• อาการรุนแรง เช่น หายใจลำบาก เจ็บหน้าอก คอแข็ง ปวดหัวรุนแรง มีผื่น หรือชัก
• ขาดน้ำรุนแรง เช่น ปากแห้ง ผิวแห้ง ปัสสาวะน้อย
• ในทารกหรือเด็กเล็กที่มีไข้สูง ซึม ไม่กินนม ไม่เล่น
• ผู้ป่วยโรคเรื้อรัง เช่น โรคหัวใจ ปอด เบาหวาน หรือภูมิคุ้มกันต่ำ

คำแนะนำเกี่ยวกับโรงพยาบาลและทรัพยากรทางการแพทย์ในประเทศไทย

ถ้ามีสัญญาณเตือน รีบไปโรงพยาบาลใกล้บ้าน ในไทยมีทั้งรัฐและเอกชน หากฉุกเฉินไปห้อง ER ได้เลย การปรึกษาแพทย์จะช่วยวินิจฉัยและรักษาได้ทัน

เรื่องค่าใช้จ่าย ถ้าไม่มีประกัน โรงพยาบาลรัฐอาจถูกกว่า แต่เตรียมประวัติสุขภาพและอาการให้พร้อม จะช่วยให้ตรวจเร็วขึ้น

การป้องกัน “จับไข้”: เริ่มต้นจากกิจวัตรประจำวัน

ป้องกันดีกว่าหาหมอ การเสริมภูมิคุ้มกันและหลีกเลี่ยงความเสี่ยงจะลดโอกาสจับไข้ได้

• ล้างมือบ่อยๆ ด้วยสบู่หรือเจลแอลกอฮอล์ โดยเฉพาะหลังสัมผัสของสาธารณะและก่อนกินข้าว
• กินอาหารครบถ้วนมีประโยชน์ และออกกำลังกายสม่ำเสมอ เพื่อสุขภาพและภูมิคุ้มกันแข็งแรง
• ฉีดวัคซีนที่จำเป็น เช่น ไข้หวัดใหญ่ ตามคำแนะนำของแพทย์
• หลีกเลี่ยงที่แออัดหรือใกล้ชิดผู้ป่วย โดยเฉพาะช่วงโรคระบาด
• ในไทย ฤดูฝนและฤดูหนาวไข้หวัดเพิ่มขึ้น ดูแลตัวเองพิเศษ เช่น สวมเสื้ออุ่น ใส่หน้ากากเมื่อจำเป็น

สรุป: เข้าใจและรับมือกับ “จับไข้”

จับไข้เป็นกลไกธรรมชาติที่ร่างกายใช้สู้เชื้อโรค การรู้จักอาการ สาเหตุ และวิธีดูแลเบื้องต้นจะช่วยให้รับมือได้มั่นใจ ไม่ตื่นตระหนก สำคัญคือสังเกตอาการ ถ้ามีสัญญาณร้ายหรือไม่ดีขึ้น รีบหาแพทย์เพื่อวินิจฉัยและรักษาให้เหมาะสม ความรู้ที่ถูกต้องคือกุญแจสำคัญในการดูแลสุขภาพของทุกคน