Open Market Operations คืออะไร? กลไกสำคัญของธนาคารกลางในการควบคุมเศรษฐกิจ

Q: การดำเนินงานตลาดเปิดแบบขยายตัว (Expansionary) ช่วยกระตุ้นเศรษฐกิจได้อย่างไร?

การดำเนินงานตลาดเปิดแบบขยายตัว คือการที่ธนาคารกลางซื้อพันธบัตร เพื่อเพิ่มปริมาณเงินในระบบ เมื่อมีเงินในระบบมากขึ้น อัตราดอกเบี้ยมีแนวโน้มลดลง ทำให้ต้นทุนการกู้ยืมสำหรับธุรกิจและผู้บริโภคลดลง ส่งเสริมให้เกิดการลงทุน การผลิต และการบริโภคที่เพิ่มขึ้น ซึ่งเป็นการกระตุ้นให้เศรษฐกิจเติบโต

Q: การดำเนินงานตลาดเปิดแบบหดตัว (Contractionary) มีผลเสียต่อธุรกิจหรือไม่?

การดำเนินงานตลาดเปิดแบบหดตัว คือการที่ธนาคารกลางขายพันธบัตร เพื่อลดปริมาณเงินในระบบ เมื่อปริมาณเงินในระบบลดลง อัตราดอกเบี้ยมีแนวโน้มสูงขึ้น ซึ่งอาจทำให้ต้นทุนการกู้ยืมของภาคธุรกิจสูงขึ้น ส่งผลให้การลงทุนและการขยายธุรกิจอาจชะลอตัวลง ในแง่นี้ อาจถือเป็นผลกระทบที่ธุรกิจต้องเผชิญ แต่ในอีกมุมหนึ่ง การควบคุมเงินเฟ้อด้วยวิธีนี้ก็เป็นการรักษาเสถียรภาพทางเศรษฐกิจในระยะยาว ซึ่งเป็นประโยชน์ต่อภาคธุรกิจโดยรวม

Author

searcheese_com

Created

2025 年 11 月 24 日2025 年 11 月 24 日

Comments

Reading time

2 min

Views

Open Market Operations คืออะไร? กลไกสำคัญของธนาคารกลางในการควบคุมเศรษฐกิจ

An illustration of a central bank building with glowing gears and currency symbols flowing in and out representing monetary policy adjustments

ธนาคารกลางทั่วโลกมักพึ่งพาการดำเนินงานตลาดเปิด หรือ Open Market Operations (OMO) เป็นเครื่องมือหลักในการกำหนดทิศทางนโยบายการเงิน วิธีนี้ช่วยควบคุมปริมาณเงินหมุนเวียนในระบบเศรษฐกิจ และปรับอัตราดอกเบี้ยให้สอดคล้องกับสภาวะโดยรวม คุณเคยสงสัยไหมว่าธนาคารกลางทำอย่างไรให้เศรษฐกิจไม่ร้อนหรือเย็นเกินไป? OMO คือคำตอบที่ชัดเจนสำหรับผู้สนใจเรื่องเศรษฐศาสตร์และการเงิน

กลไกการทำงานของ Open Market Operations

ธนาคารกลางก้าวเข้าสู่ตลาดการเงินด้วยการซื้อหรือขายหลักทรัพย์ โดยเฉพาะพันธบัตรรัฐบาล เพื่อเปลี่ยนแปลงเงินสำรองของธนาคารพาณิชย์ ลองนึกภาพธนาคารกลางกำลังปรับสมดุลน้ำในอ่าง ถ้าต้องการเพิ่ม ก็เปิดน้ำเข้า ถ้าต้องการลด ก็ระบายออก

หากเศรษฐกิจต้องการแรงหนุน ธนาคารกลางเลือกซื้อพันธบัตรจากธนาคารพาณิชย์ เงินสดที่ได้จากการขายเหล่านี้ไหลเข้าสู่บัญชีสำรอง ทำให้ธนาคารมีสภาพคล่องเหลือเฟือ พวกเขาจึงปล่อยสินเชื่อได้ง่ายขึ้น ส่งผลให้ธุรกิจขยายตัวและผู้คนใช้จ่ายมากกว่าเดิม

แต่ถ้าต้องการเบรก ธนาคารกลางหันไปขายพันธบัตรแทน ธนาคารพาณิชย์ต้องควักเงินสำรองมาซื้อ สภาพคล่องหดตัวลง การปล่อยกู้ช้าลงตามไปด้วย ช่วยระงับเงินเฟ้อที่กำลังพุ่ง

A visual representation of a balance scale with government bonds on one side and stacks of money on the other tipping based on central bank actions

OMO ประเภทต่างๆ: การดำเนินงานแบบขยายตัวและหดตัว

OMO แบ่งตามวัตถุประสงค์หลักสองแบบ เริ่มจากแบบขยายตัว เมื่อธนาคารกลางเห็นเศรษฐกิจซบเซา พวกเขาซื้อหลักทรัพย์เพื่อฉีดเงินเข้าไป อัตราดอกเบี้ยมักร่วงลงตาม ทำให้การลงทุนและการบริโภคคึกคักขึ้น

ส่วนแบบหดตัวใช้ในช่วงที่เศรษฐกิจร้อนแรงเกิน ธนาคารกลางขายหลักทรัพย์เพื่อดึงเงินออก อัตราดอกเบี้ยขยับสูง ช่วยยั้งการกู้ยืมที่ฟุ่มเฟือยและควบคุมเงินเฟ้อได้ดี

Open Market Operations ในบริบทประเทศไทย

ธนาคารแห่งประเทศไทย หรือ ธปท. รับบทหนักในการดูแลนโยบายการเงินของเรา รวมถึง OMO ที่ช่วยจัดการสภาพคล่องในระบบ พวกเขาซื้อขายพันธบัตรรัฐบาลผ่านตลาดเงินและตราสารหนี้ เพื่อให้อัตราดอกเบี้ยนโยบายตรงเป้า และรักษาเสถียรภาพการเงินโดยรวม

การตัดสินใจของ ธปท. มาจากการชั่งน้ำหนักปัจจัยทั้งในและต่างประเทศ เช่น เศรษฐกิจโลก เงินเฟ้อภายใน และเป้าหมายการเติบโตที่ยั่งยืน ทุกย่างก้าวล้วนคำนึงถึงเสถียรภาพราคา

ความแตกต่างระหว่าง Open Market Operations และเครื่องมืออื่นๆ

แม้ OMO จะเป็นดาวเด่นในคลังเครื่องมือของธนาคารกลาง แต่ยังมีตัวเลือกอื่นที่ช่วยเสริม ลองเปรียบเทียบดู Standing Facility คือช่องทางที่ธนาคารพาณิชย์กู้หรือฝากเงินตรงกับธนาคารกลาง ในอัตราดอกเบี้ยคงที่ ซึ่งทำหน้าที่กำหนดเพดานและพื้นของดอกเบี้ยระยะสั้น

Reserve Requirement กลับต่างออกไป มันกำหนดสัดส่วนเงินฝากที่ธนาคารต้องเก็บเป็นสำรอง การปรับตัวเลขนี้อาจกระทบปริมาณสินเชื่อโดยตรง แต่ขาดความยืดหยุ่นเมื่อเทียบกับ OMO ที่ปรับได้รวดเร็วตามตลาด

ด้วยเหตุนี้ OMO จึงกลายเป็นเครื่องมือโปรดสำหรับควบคุมสภาพคล่องและดอกเบี้ยระยะสั้น

A stylized infographic showing interconnected economic elements like interest rates inflation and investment influenced by central bank operations with a clear flow

ผลกระทบของ Open Market Operations ต่อเศรษฐกิจ

OMO สั่นคลอนเศรษฐกิจในหลายด้าน เริ่มจากอัตราดอกเบี้ยที่เปลี่ยนไปตามการซื้อขายพันธบัตร การซื้อเพิ่มสภาพคล่อง ดอกเบี้ยลดลง ในทางตรงข้าม การขายลดสภาพคล่อง ดอกเบี้ยพุ่ง

เงินเฟ้อก็ได้รับผลกระทบชัดเจน ถ้าธนาคารกลางขายเพื่อลดปริมาณเงิน แรงกดดันราคาจะคลายตัว

การลงทุนและบริโภคปรับตัวตามดอกเบี้ยที่ถูกลง ธุรกิจกู้ทุนขยายกิจการได้ง่าย ผู้บริโภคใช้จ่ายสบายใจกว่า แต่ดอกเบี้ยสูงอาจทำให้ทุกอย่างชะงัก

ตลาดทุนเองก็โยกเยก นักลงทุนอาจย้ายเงินจากหุ้นไปตราสารหนี้ เมื่อผลตอบแทนและความเสี่ยงเปลี่ยนแปลง

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับ Open Market Operations (FAQ)

Open Market Operations คืออะไร และมีผลอย่างไรต่อเงินในกระเป๋าเรา?

Open Market Operations (OMO) คือ การที่ธนาคารกลางซื้อหรือขายพันธบัตรรัฐบาลในตลาดการเงิน เพื่อควบคุมปริมาณเงินในระบบเศรษฐกิจ เมื่อธนาคารกลางซื้อพันธบัตร จะเพิ่มเงินในระบบ ทำให้อัตราดอกเบี้ยมีแนวโน้มลดลง ซึ่งอาจทำให้การกู้ยืมง่ายขึ้นและต้นทุนต่ำลง ส่งผลดีต่อการลงทุนและการบริโภค แต่ก็อาจทำให้เงินเฟ้อสูงขึ้นได้ ในทางกลับกัน การที่ธนาคารกลางขายพันธบัตร จะเป็นการดึงเงินออกจากระบบ ทำให้อัตราดอกเบี้ยมีแนวโน้มสูงขึ้น ซึ่งอาจทำให้การกู้ยืมแพงขึ้น และช่วยชะลอเงินเฟ้อ

ธนาคารแห่งประเทศไทย ใช้ Open Market Operations เมื่อไหร่?

ธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) จะใช้ Open Market Operations เมื่อต้องการบริหารจัดการสภาพคล่องในระบบการเงินให้สอดคล้องกับเป้าหมายอัตราดอกเบี้ยนโยบาย เช่น เมื่อต้องการรักษาเสถียรภาพของอัตราดอกเบี้ยระยะสั้น หรือเมื่อต้องการส่งสัญญาณถึงทิศทางนโยบายการเงิน การตัดสินใจขึ้นอยู่กับการประเมินภาวะเศรษฐกิจ เงินเฟ้อ และปัจจัยอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง

ซื้อขายพันธบัตรเพื่อควบคุมดอกเบี้ย ทำได้อย่างไร?

การซื้อขายพันธบัตรเป็นกลไกในการควบคุมดอกเบี้ยผ่านอุปสงค์และอุปทานของเงินในระบบ เมื่อธนาคารกลางซื้อพันธบัตร ธนาคารพาณิชย์ที่ขายพันธบัตรจะได้รับเงินสดเพิ่มขึ้น ทำให้มีเงินสำรองมากขึ้น เมื่อมีเงินสำรองมาก ธนาคารก็พร้อมที่จะปล่อยกู้มากขึ้น ส่งผลให้อัตราดอกเบี้ยเงินกู้มีแนวโน้มลดลง ในทางตรงกันข้าม เมื่อธนาคารกลางขายพันธบัตร ธนาคารพาณิชย์ต้องใช้เงินสำรองที่มีอยู่มาซื้อ ทำให้เงินสำรองลดลง ความพร้อมในการปล่อยกู้ลดลง ส่งผลให้อัตราดอกเบี้ยเงินกู้มีแนวโน้มสูงขึ้น

Open Market Operations แตกต่างจาก Reserve Requirement อย่างไร?

Open Market Operations (OMO) เป็นการซื้อขายหลักทรัพย์เพื่อปรับปริมาณเงินสำรองในระบบอย่างต่อเนื่องและยืดหยุ่น ส่วน Reserve Requirement คือการกำหนดอัตราส่วนเงินฝากที่ธนาคารพาณิชย์ต้องสำรองไว้กับธนาคารกลาง การเปลี่ยนแปลง Reserve Requirement จะส่งผลกระทบต่อปริมาณเงินที่ปล่อยกู้ได้โดยตรง แต่อาจไม่ยืดหยุ่นและไม่สามารถปรับเปลี่ยนได้บ่อยเท่า OMO

การดำเนินงานตลาดเปิดแบบขยายตัว (Expansionary) ช่วยกระตุ้นเศรษฐกิจได้อย่างไร?

การดำเนินงานตลาดเปิดแบบขยายตัว คือการที่ธนาคารกลางซื้อพันธบัตร เพื่อเพิ่มปริมาณเงินในระบบ เมื่อมีเงินในระบบมากขึ้น อัตราดอกเบี้ยมีแนวโน้มลดลง ทำให้ต้นทุนการกู้ยืมสำหรับธุรกิจและผู้บริโภคลดลง ส่งเสริมให้เกิดการลงทุน การผลิต และการบริโภคที่เพิ่มขึ้น ซึ่งเป็นการกระตุ้นให้เศรษฐกิจเติบโต

การดำเนินงานตลาดเปิดแบบหดตัว (Contractionary) มีผลเสียต่อธุรกิจหรือไม่?

การดำเนินงานตลาดเปิดแบบหดตัว คือการที่ธนาคารกลางขายพันธบัตร เพื่อลดปริมาณเงินในระบบ เมื่อปริมาณเงินในระบบลดลง อัตราดอกเบี้ยมีแนวโน้มสูงขึ้น ซึ่งอาจทำให้ต้นทุนการกู้ยืมของภาคธุรกิจสูงขึ้น ส่งผลให้การลงทุนและการขยายธุรกิจอาจชะลอตัวลง ในแง่นี้ อาจถือเป็นผลกระทบที่ธุรกิจต้องเผชิญ แต่ในอีกมุมหนึ่ง การควบคุมเงินเฟ้อด้วยวิธีนี้ก็เป็นการรักษาเสถียรภาพทางเศรษฐกิจในระยะยาว ซึ่งเป็นประโยชน์ต่อภาคธุรกิจโดยรวม

FOMC คืออะไร และเกี่ยวข้องกับ Open Market Operations อย่างไร?

FOMC ย่อมาจาก Federal Open Market Committee ซึ่งเป็นคณะกรรมการของธนาคารกลางสหรัฐฯ (Federal Reserve หรือ Fed) ที่มีอำนาจในการตัดสินใจเกี่ยวกับนโยบายการเงินของสหรัฐฯ หนึ่งในเครื่องมือหลักที่ FOMC ใช้ในการดำเนินนโยบายการเงินก็คือ Open Market Operations นั่นเอง การตัดสินใจของ FOMC ที่จะซื้อหรือขายพันธบัตรจะส่งผลโดยตรงต่อปริมาณเงินและอัตราดอกเบี้ยในระบบเศรษฐกิจของสหรัฐอเมริกา

ทำไมการซื้อขายพันธบัตรจึงเป็นเครื่องมือหลักของธนาคารกลาง?

การซื้อขายพันธบัตร (Open Market Operations) เป็นเครื่องมือหลักของธนาคารกลางเนื่องจากมีความยืดหยุ่นสูง สามารถปรับเปลี่ยนปริมาณการซื้อขายได้ตามสภาวะเศรษฐกิจ ทำให้สามารถควบคุมปริมาณเงินและมีอิทธิพลต่ออัตราดอกเบี้ยได้อย่างแม่นยำและรวดเร็ว นอกจากนี้ ยังช่วยส่งสัญญาณไปยังตลาดได้อย่างมีประสิทธิภาพ