ออปชั่น คืออะไร? คู่มือฉบับสมบูรณ์: สร้างโอกาสและบริหารความเสี่ยงใน TFEX

ออปชั่น คืออะไร? คู่มือฉบับสมบูรณ์สำหรับนักลงทุนไทย

ในโลกของการลงทุน ตลาดการเงินไทยมีเครื่องมือหลากหลายที่ช่วยให้ผู้ลงทุนสามารถเพิ่มผลตอบแทนหรือลดความเสี่ยงได้ โดยออปชั่นถือเป็นหนึ่งในเครื่องมืออนุพันธ์ที่ทั้งน่าดึงดูดและท้าทายสำหรับนักลงทุนชาวไทย หากคุณกำลังมองหาวิธีขยายโอกาสในพอร์ตการลงทุน การรู้จักออปชั่นอย่างละเอียดจะช่วยให้คุณตัดสินใจได้อย่างมั่นใจ บทความนี้จะนำเสนอข้อมูลครบถ้วน ตั้งแต่ความหมายพื้นฐาน ประเภทต่าง ๆ คำศัพท์ที่จำเป็น วิธีการทำงาน ข้อดี ข้อเสีย และกลยุทธ์เริ่มต้น โดยมุ่งเน้นไปที่ตลาด TFEX ซึ่งเป็นศูนย์กลางหลักสำหรับอนุพันธ์ในประเทศไทย เพื่อให้คุณเข้าใจบริบทที่เกี่ยวข้องกับนักลงทุนไทยโดยตรง

1. ออปชั่น คืออะไร? ทำความรู้จักกับอนุพันธ์ตัวสำคัญ

ออปชั่นคือสัญญาพิเศษที่มอบสิทธิ์ให้ผู้ถือในการซื้อหรือขายสินทรัพย์อ้างอิงที่ราคาเฉพาะเจาะจง ภายในกรอบเวลาที่กำหนดไว้ล่วงหน้า โดยผู้ซื้อต้องชำระค่าพรีเมียมเพื่อแลกกับสิทธิ์นี้ แต่ไม่ถูกบังคับให้ต้องดำเนินการ มันจัดเป็นอนุพันธ์เพราะมูลค่าขึ้นอยู่กับสินทรัพย์หลัก เช่น หุ้น ดัชนี สินค้าโภคภัณฑ์ หรืออัตราแลกเปลี่ยน ต่างจากหุ้นตรงที่ออปชั่นไม่ทำให้คุณเป็นเจ้าของสินทรัพย์จริง และมีอายุจำกัดที่ชัดเจน ซึ่งช่วยให้ผู้ลงทุนสามารถใช้ประโยชน์จากความเคลื่อนไหวของตลาดโดยไม่ต้องลงทุนเต็มจำนวน

2. ประเภทของออปชั่น: Call Option และ Put Option แตกต่างกันอย่างไร?

ออปชั่นหลัก ๆ แบ่งเป็นสองประเภท คือ Call Option และ Put Option ซึ่งแต่ละประเภทมอบสิทธิ์ที่แตกต่างกันเพื่อตอบสนองต่อการคาดการณ์ทิศทางตลาด โดยผู้ลงทุนสามารถเลือกสถานะเป็นผู้ซื้อหรือผู้ขายเพื่อให้สอดคล้องกับมุมมองของตน

2.1 Call Option (ออปชั่นซื้อ): สิทธิในการ “ซื้อ”

Call Option คือสัญญาที่อนุญาตให้ผู้ซื้อมีสิทธิ์ซื้อสินทรัพย์อ้างอิงในราคาที่ตกลงไว้ล่วงหน้า ภายในเวลาที่กำหนด หากคุณเป็นผู้ซื้อ Call Option หรือสถานะ Long Call มักคาดว่าราคาสินทรัพย์จะเพิ่มขึ้น ความเสี่ยงของคุณจำกัดอยู่ที่ค่าพรีเมียมที่จ่ายไปเท่านั้น แต่กำไรอาจสูงมากหากตลาดเคลื่อนไหวตามคาด ในทางตรงกันข้าม ผู้ขาย Call Option หรือ Short Call คาดว่าราคาจะไม่ขึ้นหรือจะลง และจะได้รับค่าพรีเมียมเป็นกำไร แต่หากราคาพุ่งสูงเกินคาด ความสูญเสียอาจไม่มีขีดจำกัด

เพื่อให้เห็นภาพชัดเจน ลองนึกถึงตัวอย่างหุ้น PTT สมมติคุณซื้อ Call Option ที่ราคาใช้สิทธิ 35 บาท ด้วยค่าพรีเมียม 1 บาทต่อหุ้น ถ้าหุ้นขึ้นไป 40 บาท คุณสามารถซื้อที่ 35 บาทแล้วขายตลาดที่ 40 บาท ได้กำไรสุทธิ 4 บาทหลังหักค่าพรีเมียม ซึ่งแสดงให้เห็นถึงศักยภาพในการขยายผลตอบแทน

2.2 Put Option (ออปชั่นขาย): สิทธิในการ “ขาย”

Put Option ให้สิทธิ์ผู้ซื้อหรือ Long Put ในการขายสินทรัพย์อ้างอิงที่ราคาใช้สิทธิกำหนด ภายในกรอบเวลา เหมาะสำหรับผู้ที่คาดว่าราคาจะลดลง ความเสี่ยงจำกัดที่ค่าพรีเมียม แต่กำไรจะมากหากราคาตกต่ำกว่าที่คาด ผู้ขาย Put Option หรือ Short Put คาดว่าราคาจะไม่ลงหรือจะขึ้น เพื่อเก็บค่าพรีเมียม แต่เผชิญความเสี่ยงสูญเสียสูงหากราคาดิ่งลงมาก

ตัวอย่างเช่น ซื้อ Put Option หุ้น AOT ที่ราคาใช้สิทธิ 65 บาท ค่าพรีเมียม 2 บาทต่อหุ้น ถ้าราคาลงเหลือ 60 บาท คุณขายได้ที่ 65 บาท กำไรสุทธิ 3 บาทหลังหักค่าพรีเมียม ช่วยให้เห็นว่าออปชั่นประเภทนี้เป็นเครื่องมือป้องกันความเสี่ยงได้ดี

3. ศัพท์สำคัญที่ต้องรู้ก่อนเทรดออปชั่น

ก่อนเริ่มเทรด ผู้ลงทุนควรคุ้นเคยกับคำศัพท์หลักเหล่านี้ เพื่อให้เข้าใจการเคลื่อนไหวของสัญญาได้อย่างถูกต้อง ซึ่งจะช่วยลดความสับสนในตลาดที่ซับซ้อนอย่าง TFEX

3.1 ราคาใช้สิทธิ (Strike Price)

ราคาใช้สิทธิคือระดับราคาที่กำหนดไว้สำหรับการซื้อหรือขายสินทรัพย์อ้างอิงเมื่อใช้สิทธิ์ มันเป็นตัวกำหนดว่าสัญญาจะทำกำไรหรือขาดทุนเมื่อเปรียบเทียบกับราคาตลาดจริง โดยเฉพาะสำหรับ Call Option ที่ใช้ซื้อ หรือ Put Option ที่ใช้ขาย

3.2 ค่าพรีเมียม (Premium)

ค่าพรีเมียมคือต้นทุนที่ผู้ซื้อจ่ายให้ผู้ขายเพื่อแลกสิทธิ์นี้ โดยประกอบด้วยมูลค่าภายในซึ่งมาจากส่วนต่างราคาที่ให้กำไรทันที และมูลค่าตามเวลาที่สะท้อนระยะเวลาคงเหลือและความผันผวนของตลาด มูลค่าตามเวลาจะค่อย ๆ ลดลงเมื่อใกล้ถึงวันหมดอายุ หรือที่เรียกว่า Time Decay ซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญที่ผู้ซื้อต้องระวัง

3.3 วันหมดอายุ (Expiration Date)

วันหมดอายุคือจุดสิ้นสุดของสัญญา หลังจากนั้นสิทธิ์จะหายไป หากไม่ใช้หรือขายก่อน ผู้ซื้อจะเสียค่าพรีเมียมทั้งหมด แต่ถ้าสัญญามีกำไรหรือ In-the-money ณ วันนั้น ตลาดจะจัดการชำระส่วนต่างตามกฎที่กำหนด

3.4 สินทรัพย์อ้างอิง (Underlying Asset)

สินทรัพย์อ้างอิงคือสิ่งที่สัญญาอิงถึง เช่น หุ้นเดี่ยว ดัชนี SET50 สกุลเงิน หรือสินค้าโภคภัณฑ์ ใน TFEX ดัชนี SET50 เป็นสินทรัพย์ยอดนิยมที่นักลงทุนไทยมักเลือกเพราะสะท้อนภาพรวมตลาดหุ้นไทยได้ดี

3.5 ขนาดสัญญา (Contract Size)

ขนาดสัญญาคือปริมาณสินทรัพย์ต่อหนึ่งสัญญา เช่น SET50 Options ใน TFEX หนึ่งสัญญาครอบคลุมดัชนี 200 บาทต่อจุด หรือ Single Stock Options ครอบคลุมหุ้น 1,000 หุ้น ซึ่งช่วยกำหนดขนาดการลงทุนและความเสี่ยงโดยรวม

4. ออปชั่นทำงานอย่างไร? (พร้อมตัวอย่างง่ายๆ)

เพื่อให้เห็นภาพการทำงานของออปชั่น ลองพิจารณากลไกพื้นฐานผ่านการคำนวณกำไรขาดทุนแบบง่าย ๆ ซึ่งจะช่วยให้คุณเข้าใจว่ามันเคลื่อนไหวอย่างไรในสถานการณ์จริง โดยเฉพาะในตลาดไทยที่ผันผวน

**ตัวอย่าง: ซื้อ Call Option SET50 Index Options**

สมมติดัชนี SET50 อยู่ที่ 1,000 จุด คุณมองว่าราคาจะขึ้น จึงซื้อ Call Option SET50 ดังนี้

* **สถานะ:** ซื้อ Call Option
* **ราคาใช้สิทธิ (Strike Price):** 1,000 จุด
* **ค่าพรีเมียม (Premium):** 10 จุด (ต่อ 1 สัญญา)
* **วันหมดอายุ:** 3 เดือนข้างหน้า
* **ขนาดสัญญา:** 200 บาท/จุด (ค่าพรีเมียมรวม 10 x 200 = 2,000 บาทต่อสัญญา)

**สถานการณ์ที่เป็นไปได้:**

| สถานการณ์ | ราคา SET50 ณ วันหมดอายุ | ผลลัพธ์ | กำไร/ขาดทุนต่อสัญญา (บาท) |
| :——– | :———————- | :—— | :———————— |
| 1 | 1,020 จุด | มีกำไร | (1,020 – 1,000 – 10) x 200 = 2,000 |
| 2 | 1,010 จุด | เท่าทุน | (1,010 – 1,000 – 10) x 200 = 0 |
| 3 | 990 จุด | ขาดทุน | สูงสุดเท่ากับค่าพรีเมียม = -2,000 |
| 4 | 1,000 จุด หรือต่ำกว่า | ขาดทุน | สูงสุดเท่ากับค่าพรีเมียม = -2,000 |

จากตัวอย่างนี้ ชัดเจนว่าผู้ซื้อ Call Option เสี่ยงเพียงค่าพรีเมียม แต่มีโอกาสกำไรสูงถ้าดัชนี SET50 พุ่งขึ้นเกินราคาใช้สิทธิรวมค่าพรีเมียม ซึ่งเป็นเหตุผลที่ออปชั่นดึงดูดนักลงทุนที่ต้องการเลเวอเรจ

5. ออปชั่นในตลาด TFEX: ทางเลือกสำหรับนักลงทุนไทย

TFEX หรือตลาดสัญญาซื้อขายล่วงหน้าแห่งประเทศไทย คือแพลตฟอร์มหลักสำหรับอนุพันธ์ในประเทศ รวมถึงออปชั่น โดยผลิตภัณฑ์ยอดฮิตคือ SET50 Options ที่อิงดัชนี SET50 ซึ่งช่วยให้นักลงทุนไทยเข้าถึงเครื่องมือป้องกันความเสี่ยงหรือเก็งกำไรจากภาพรวมตลาดหุ้นได้สะดวก

**การเทรดออปชั่นใน TFEX:**
นักลงทุนต้องเปิดบัญชีกับโบรกเกอร์ที่เป็นสมาชิก TFEX โดยเตรียมเอกสารตามที่ ก.ล.ต. กำหนด โบรกเกอร์จะประเมินความรู้และความเข้าใจในความเสี่ยงก่อนอนุมัติ เพื่อให้แน่ใจว่าคุณพร้อมสำหรับตลาดนี้ ข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับ SET50 Options จาก TFEX นอกจากนี้ การเริ่มต้นด้วยการฝึกในบัญชีทดลองจะช่วยเพิ่มความมั่นใจก่อนลงทุนจริง

6. ประโยชน์และความเสี่ยงของการเทรดออปชั่น

ออปชั่นเป็นเครื่องมือที่ทรงพลังสำหรับนักลงทุน แต่ต้องชั่งน้ำหนักระหว่างโอกาสและอุปสรรคให้ดี โดยเฉพาะในบริบทตลาดไทยที่ได้รับอิทธิพลจากปัจจัยเศรษฐกิจภายในและภายนอก

6.1 ประโยชน์: เพิ่มโอกาสทำกำไรและบริหารความเสี่ยง

* **การใช้ Leverage (อัตราทด):** ด้วยเงินทุนน้อย คุณควบคุมสินทรัพย์มูลค่าสูงได้ ทำให้ผลตอบแทนพุ่งสูงเมื่อตลาดไปตามคาด เช่น ใช้เงินไม่กี่พันบาทควบคุมสัญญา SET50 มูลค่าหลักแสน
* **เครื่องมือป้องกันความเสี่ยง (Hedging):** ซื้อ Put Option เพื่อคุ้มครองพอร์ตหุ้นจากความผันผวน เช่น ในช่วงข่าวเศรษฐกิจไม่แน่นอน
* **สร้างรายได้ (Income Generation):** ผู้ขายเก็บค่าพรีเมียมในตลาดสงบ ซึ่งเหมาะสำหรับนักลงทุนที่มองหาเงินไหลเข้าประจำ
* **ความยืดหยุ่นของกลยุทธ์:** สามารถผสมผสานเพื่อตอบโจทย์สถานการณ์ต่าง ๆ ไม่ว่าจะเก็งกำไรจากความผันผวนหรือสร้างสมดุลในพอร์ต

6.2 ความเสี่ยง: ต้องเข้าใจก่อนลงทุน

* **ความเสี่ยงจำกัดแต่ผลตอบแทนไม่จำกัด (สำหรับผู้ซื้อ) vs. ความเสี่ยงไม่จำกัด (สำหรับผู้ขาย):** ผู้ซื้อสูญเสียสูงสุดที่ค่าพรีเมียม แต่ผู้ขายอาจเจอขาดทุนมหาศาลถ้าตลาดพลิกผันรุนแรง โดยเฉพาะ Short Call หรือ Put ที่ไม่มีหลักประกัน
* **การลดลงของมูลค่าตามเวลา (Time Decay):** มูลค่าตามเวลาลดลงทุกวัน ส่งผลให้ผู้ซื้อเสียเปรียบถ้าตลาดเคลื่อนไหวช้า
* **ความผันผวนของตลาด (Volatility):** ความผันผวนสูงทำให้ค่าพรีเมียมแพงขึ้น แต่ก็เพิ่มความไม่แน่นอนในการเทรด
* **ความซับซ้อน:** ต้องคำนวณละเอียดและติดตามตลาดอย่างใกล้ชิด มิเช่นนั้นอาจพลาดโอกาสหรือขยายความสูญเสีย ตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทยเน้นย้ำเรื่องความเสี่ยงของออปชั่น

7. กลยุทธ์ออปชั่นเบื้องต้นสำหรับนักลงทุนไทย

นักลงทุนไทยควรเริ่มจากกลยุทธ์พื้นฐานเพื่อสร้างฐานความรู้ ก่อนขยับไปสู่รูปแบบที่ซับซ้อน โดยคำนึงถึงลักษณะตลาด TFEX ที่มีสภาพคล่องสูงใน SET50 Options

7.1 การซื้อ Call/Put Option (Long Call/Long Put): คาดการณ์ทิศทางตลาด

กลยุทธ์นี้เหมาะสำหรับมือใหม่ที่ต้องการจำกัดความเสี่ยง โดย Long Call ใช้เมื่อคาดว่าราคาจะขึ้น เช่น ในช่วงเศรษฐกิจฟื้นตัว ส่วน Long Put สำหรับคาดราคาลง เช่น ก่อนประกาศผลประกอบการที่อาจน่าผิดหวัง ความเสี่ยงสูงสุดคือค่าพรีเมียม ทำให้เป็นจุดเริ่มต้นที่ปลอดภัย

7.2 การขาย Call/Put Option (Short Call/Short Put): สร้างรายได้จากค่าพรีเมียม

กลยุทธ์นี้ให้ผลตอบแทนจากค่าพรีเมียม แต่เสี่ยงสูงกว่า Short Call เหมาะถ้าคาดว่าราคาจะนิ่งหรือลง เช่น ในตลาด sideway ส่วน Short Put สำหรับคาดว่าราคาจะนิ่งหรือขึ้น ต้องมีหลักประกันเพียงพอและติดตามตลาดใกล้ชิดเพื่อหลีกเลี่ยงการถูกใช้สิทธิ์แบบไม่คาดคิด

7.3 การใช้ออปชั่นเพื่อป้องกันความเสี่ยง (Hedging): ตัวอย่างในหุ้นไทย

Hedging ด้วยออปชั่นช่วยลดผลกระทบจากความผันผวน เช่น ถ้าถือหุ้น PTT จำนวนมากและกังวลราคาลงชั่วคราว ซื้อ Put Option ที่ราคาใช้สิทธิใกล้เคียงราคาปัจจุบัน หากราคาลงจริง กำไรจาก Put จะชดเชยขาดทุนจากหุ้น ทำให้พอร์ตมีเสถียรภาพมากขึ้น โดยเฉพาะในตลาดหุ้นไทยที่มักได้รับผลจากปัจจัยภูมิภาค

7.4 ข้อผิดพลาดที่พบบ่อยสำหรับมือใหม่ในตลาดไทย

* **โอเวอร์เลเวอเรจ (Over-Leveraging):** ลงทุนเกินตัวโดยไม่คำนึงถึงทุนทั้งหมด ซึ่งอาจนำไปสู่การสูญเสียรวดเร็วในตลาดผันผวนอย่างไทย
* **ไม่เข้าใจมูลค่าตามเวลา (Time Decay):** มองข้ามการลดลงของมูลค่าตามเวลา ทำให้ขาดทุนแม้ทิศทางถูกต้อง
* **ไม่มีแผนหยุดขาดทุน (Stop-Loss):** ขาดแผนจัดการความเสี่ยงชัดเจน เมื่อตลาดไม่เป็นใจ
* **เทรดตามอารมณ์:** ตัดสินใจโดยขาดการวิเคราะห์ เช่น ไล่ตามข่าวลือแทนข้อมูลจริง ซึ่งพบบ่อยในนักลงทุนมือใหม่ไทย

สรุป: ออปชั่น เครื่องมือทรงพลังหากเข้าใจและใช้เป็น

ออปชั่นคือเครื่องมือที่ช่วยยกระดับการลงทุนของคุณ โดยเพิ่มโอกาสกำไรและจัดการความเสี่ยงได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยเฉพาะใน TFEX กับ SET50 Options ที่เป็นตัวเลือกหลักสำหรับนักลงทุนไทย แต่ความซับซ้อนของมันต้องการการศึกษาอย่างละเอียดในหลักการ วิธีใช้ และจุดอ่อนต่าง ๆ การเริ่มจากกลยุทธ์ง่าย ๆ การวางแผนเสี่ยง และติดตามข่าวสารตลาด จะช่วยให้คุณใช้ประโยชน์จากออปชั่นได้เต็มที่ โดยไม่ตกหลุมพรางที่พบบ่อย