หุ้นบุริมสิทธิ มีสิทธิในเรื่องใดบ้าง? เจาะลึก 5 ข้อที่คุณต้องรู้ก่อนลงทุน

導言：深入了解หุ้นบุริมสิทธิ – คุณมีสิทธิอะไรบ้าง?

ในแวดวงการลงทุน หุ้นบุริมสิทธิ หรือที่รู้จักกันในชื่อ Preferred Shares ถือเป็นทางเลือกที่น่าสนใจสำหรับนักลงทุนจำนวนไม่น้อย ด้วยลักษณะที่แตกต่างจากหุ้นสามัญอย่างเห็นได้ชัด โดยเฉพาะประเด็นเรื่องสิทธิประโยชน์ที่ผู้ถือหุ้นจะได้รับ บทความนี้จะนำเสนอข้อมูลเชิงลึกเกี่ยวกับสิทธิพิเศษเหล่านั้น รวมถึงการเปรียบเทียบกับหุ้นสามัญ และมุมมองในตลาดทุนไทยตามกฎหมายที่เกี่ยวข้อง เพื่อช่วยให้นักลงทุนชาวไทยตัดสินใจได้อย่างรอบคอบและมั่นใจมากขึ้น

หุ้นบุริมสิทธิ คืออะไร? คำจำกัดความและลักษณะสำคัญ

หุ้นบุริมสิทธิเป็นรูปแบบหนึ่งของตราสารทุนที่ผสานคุณสมบัติระหว่างหุ้นสามัญกับตราสารหนี้อย่างหุ้นกู้เข้าด้วยกัน ผู้ถือหุ้นประเภทนี้มักไม่มีสิทธิในการลงคะแนนที่ประชุมผู้ถือหุ้น หรือมีสิทธิในขอบเขตจำกัด แต่กลับได้รับสิทธิพิเศษเหนือกว่าผู้ถือหุ้นสามัญในบางด้าน โดยเฉพาะการรับเงินปันผลและการชำระคืนเงินทุนเมื่อบริษัทต้องยุติกิจการ

คุณสมบัติหลักของหุ้นบุริมสิทธิที่ควรทราบ ได้แก่

• สิทธิรับเงินปันผลล่วงหน้า: ผู้ถือหุ้นบุริมสิทธิจะได้รับเงินปันผลก่อนหุ้นสามัญ และส่วนใหญ่เป็นอัตราที่กำหนดไว้คงที่
• สิทธิชำระคืนทุนก่อน: เมื่อบริษัทล้มละลายหรือชำระบัญชี ผู้ถือหุ้นบุริมสิทธิจะได้เงินทุนคืนก่อนหุ้นสามัญ แม้จะตามหลังเจ้าหนี้ทั้งหมด
• ขาดสิทธิลงคะแนน: โดยปกติไม่มีสิทธิมีเสียงในการตัดสินใจบริหารบริษัท ซึ่งต่างจากหุ้นสามัญที่ให้สิทธิเต็มรูปแบบในฐานะเจ้าของ
• ลักษณะแบบผสมผสาน: คล้ายหุ้นกู้ตรงที่ให้เงินปันผลคงที่ แต่ยังคงเป็นส่วนของทุนบริษัทเหมือนหุ้นสามัญ แม้จะจำกัดสิทธิ

ประเภทของหุ้นบุริมสิทธิ: รู้จักแต่ละชนิดให้ดีขึ้น

หุ้นบุริมสิทธิแบ่งออกเป็นหลายประเภท แต่ละประเภทมีเงื่อนไขและสิทธิที่แตกต่างกัน การเข้าใจความหลากหลายเหล่านี้ช่วยให้นักลงทุนเลือกได้ตรงกับความต้องการ

• หุ้นบุริมสิทธิชนิดสะสม (Cumulative Preferred Shares): ถ้าบริษัทชะลอการจ่ายปันผลในปีใด เงินปันผลค้างชำระจะสะสมไว้ และบริษัทต้องจ่ายให้ครบก่อนหุ้นสามัญ
• หุ้นบุริมสิทธิชนิดไม่สะสม (Non-cumulative Preferred Shares): หากไม่จ่ายปันผลในปีนั้น เงินส่วนนั้นจะหายไป ผู้ถือไม่มีสิทธิเรียกคืนในภายหลัง
• หุ้นบุริมสิทธิชนิดแปลงสภาพได้ (Convertible Preferred Shares): ผู้ถือสามารถแลกเปลี่ยนเป็นหุ้นสามัญได้ตามอัตราที่กำหนด เปิดโอกาสรับผลประโยชน์จากราคาหุ้นสามัญที่เพิ่มขึ้น
• หุ้นบุริมสิทธิชนิดไถ่ถอนได้ (Callable Preferred Shares): บริษัทสามารถเรียกคืนหุ้นได้ในราคาที่กำหนด มักสูงกว่าราคาหน้าเศษเล็กน้อย
• หุ้นบุริมสิทธิชนิดมีส่วนร่วม (Participating Preferred Shares): นอกจากปันผลคงที่แล้ว ยังได้ส่วนแบ่งเพิ่มหากบริษัทมีกำไรเกินตามเงื่อนไข

เจาะลึกสิทธิของผู้ถือหุ้นบุริมสิทธิ: เหนือกว่าหุ้นสามัญอย่างไร?

สิทธิพิเศษของผู้ถือหุ้นบุริมสิทธิทำให้พวกเขาโดดเด่นในสถานการณ์ต่างๆ เมื่อเทียบกับหุ้นสามัญ การทำความเข้าใจสิทธิเหล่านี้คือกุญแจสำคัญสำหรับการลงทุนที่ประสบความสำเร็จ

สิทธิในการได้รับเงินปันผลก่อน (Priority in Dividend Distribution)

สิทธิที่ชัดเจนที่สุดคือการรับเงินปันผลก่อนหุ้นสามัญเสมอ โดยมักเป็นอัตราคงที่ตามที่กำหนดในเอกสารบริษัท ทำให้ผู้ถือหุ้นได้รายได้ที่แน่นอนและคาดเดาได้มากกว่าปันผลจากหุ้นสามัญที่ขึ้นอยู่กับผลประกอบการปีนั้นๆ สิทธิประเภทนี้ดึงดูดนักลงทุนที่แสวงหาความมั่นคงในกระแสเงินสด

สิทธิในการได้รับชำระคืนเงินทุนก่อนเมื่อบริษัทเลิกกิจการ (Priority in Liquidation)

หากบริษัทเผชิญวิกฤตจนต้องปิดกิจการ ผู้ถือหุ้นบุริมสิทธิจะได้เงินทุนคืนก่อนหุ้นสามัญ แม้จะตามหลังเจ้าหนี้อันดับแรกและรอง แต่ก็ยังปลอดภัยกว่าผู้ถือหุ้นสามัญที่เสี่ยงสูญเสียทั้งหมดหากสินทรัพย์ไม่พอ

สิทธิออกเสียงและข้อจำกัด (Voting Rights and Limitations)

ส่วนใหญ่หุ้นบุริมสิทธิไม่มีสิทธิลงคะแนนที่ประชุม หรือมีเพียงในกรณีที่กระทบสิทธิโดยตรง เช่น การแก้ไขข้อบังคับที่เกี่ยวกับหุ้นประเภทนี้ หรือเมื่อบริษัทค้างจ่ายปันผลนานๆ การขาดสิทธิเหล่านี้คือจุดต่างหลักจากหุ้นสามัญที่ให้อิทธิพลในการกำหนดทิศทางบริษัท

สิทธิอื่นๆ ที่อาจมีตามข้อบังคับของบริษัท (Other Rights as per Articles of Association)

นอกจากสิทธิพื้นฐาน บางบริษัทอาจเพิ่มสิทธิพิเศษในข้อบังคับ เช่น การไถ่ถอน การแปลงสภาพ หรือส่วนแบ่งกำไรพิเศษ ซึ่งขึ้นอยู่กับเงื่อนไขเฉพาะ นักลงทุนในไทยจึงควรตรวจสอบข้อบังคับของบริษัท และรายละเอียดการออกหุ้นให้ละเอียดก่อนลงทุน

เปรียบเทียบหุ้นบุริมสิทธิ vs หุ้นสามัญ: ความแตกต่างที่นักลงทุนไทยควรรู้

เพื่อช่วยนักลงทุนไทยเลือกทางที่เหมาะกับเป้าหมายและระดับความเสี่ยง ตารางเปรียบเทียบนี้สรุปภาพรวมที่ชัดเจน

นักลงทุนไทยบางคนมักสับสนว่าหุ้นบุริมสิทธิเหมือนหุ้นกู้ที่ให้ผลตอบแทนแน่นอน แต่จริงๆ แล้ว มันยังเป็นทุนที่บริษัทไม่บังคับจ่ายปันผลถ้าไม่มีกำไร (ยกเว้นแบบสะสม) และไม่มีกำหนดไถ่ถอนตายตัวเหมือนหนี้

หุ้นบุริมสิทธิในบริบทของประเทศไทย: กฎหมายและตลาด

ในไทย การออกและซื้อขายหุ้นบุริมสิทธิอยู่ภายใต้การกำกับของสำนักงานคณะกรรมการกำกับหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์ (ก.ล.ต.) และตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย (SET)

ตามพระราชบัญญัติบริษัทมหาชนจำกัด พ.ศ. 2535 มาตรา 139 บริษัทสามารถออกหุ้นบุริมสิทธิได้ หากระบุสิทธิชัดเจนในข้อบังคับ เช่น สิทธิปันผล สิทธิคืนทุน และจำกัดสิทธิลงคะแนน นักลงทุนควรดูเอกสารบริษัทโดยตรงเพื่อความชัดเจน

ในอดีต บริษัทจดทะเบียนใน SET บางแห่งออกหุ้นบุริมสิทธิเพื่อระดมทุนโดยไม่เพิ่มสิทธิลงคะแนน หรือปรับโครงสร้างทุน แต่ปัจจุบันจำนวนน้อยกว่าหุ้นสามัญ ส่งผลให้สภาพคล่องต่ำ นักลงทุนจึงควรพิจารณาก่อนซื้อขายในตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย โดยเฉพาะในยุคที่เศรษฐกิจไทยฟื้นตัวหลังโควิด ซึ่งหุ้นบุริมสิทธิอาจเป็นเครื่องมือกระจายความเสี่ยงที่ดี

ข้อดีและข้อเสียของการลงทุนในหุ้นบุริมสิทธิสำหรับนักลงทุนไทย

การลงทุนหุ้นบุริมสิทธิมีทั้งจุดแข็งและจุดอ่อนที่นักลงทุนไทยต้องชั่งน้ำหนัก โดยคำนึงถึงสภาพเศรษฐกิจไทยที่ผันผวนจากปัจจัยภายนอก

ข้อดีของการลงทุนในหุ้นบุริมสิทธิ:

• กระแสรายได้ที่สม่ำเสมอ: ได้ปันผลคงที่ เหมาะกับผู้ต้องการรายได้ประจำโดยไม่ชอบความผันผวน
• ความมั่นคงสูงกว่าหุ้นสามัญ: ในภาวะวิกฤต ได้รับปันผลและคืนทุนก่อน เพิ่มความปลอดภัย
• ความเสี่ยงต่ำกว่า: ราคาเคลื่อนไหวตามดอกเบี้ยตลาดมากกว่าผลประกอบการ ทำให้เสี่ยงน้อย
• โอกาสในการแปลงสภาพ (สำหรับชนิดแปลงสภาพได้): สามารถเปลี่ยนเป็นหุ้นสามัญเพื่อรับผลประโยชน์จาก growth ของบริษัท

ข้อเสียของการลงทุนในหุ้นบุริมสิทธิ:

• ศักยภาพในการเติบโตของราคาจำกัด: ราคาไม่พุ่งสูงแม้บริษัทกำไรดี ส่งผลให้ capital gain น้อย
• ไม่มีสิทธิออกเสียง: ไม่ได้มีส่วนกำหนดนโยบายบริษัท ซึ่งไม่เหมาะกับนักลงทุนที่อยากมีอิทธิพล
• ความเสี่ยงด้านอัตราดอกเบี้ย: ถ้าดอกเบี้ยขึ้น ราคาหุ้นบุริมสิทธิอาจตกเพราะปันผลคงที่ไม่น่าดึงดูด
• สภาพคล่องต่ำ: ในตลาดไทย การซื้อขายบางตัวยาก ต้องรอนานกว่าจะจับคู่
• ความเสี่ยงจากการถูกเรียกคืน: บริษัทอาจไถ่ถอนเมื่อดอกเบี้ยต่ำ บังคับให้ reinvest ในอัตราต่ำ

ข้อควรรู้ด้านภาษีสำหรับเงินปันผลหุ้นบุริมสิทธิในประเทศไทย

สำหรับบุคคลธรรมดาในไทย เงินปันผลจากหุ้นบุริมสิทธิถูกหักภาษี ณ ที่จ่าย 10% ตามประมวลรัษฎากร

มีทางเลือกจัดการภาษี 2 แบบ

1. ไม่รวมคำนวณภาษีประจำปี: ให้ 10% เป็นภาษีสุดท้าย เหมาะกับผู้มีฐานภาษีสูงเพราะอัตราปกติอาจเกิน 10%
2. รวมคำนวณภาษีประจำปี: นำปันผลรวมเงินได้บุคคลธรรมดา และใช้เครดิตภาษีจากที่หักไว้ ด้วยสูตรเครดิต = ปันผล x (อัตราภาษีนิติบุคคล / (100 – อัตราภาษีนิติบุคคล)) เหมาะกับฐานภาษีต่ำที่อาจได้คืน

ควรอัปเดตข้อมูลจากกรมสรรพากร หรือปรึกษาที่ปรึกษาภาษี เพื่อวางแผนให้เหมาะสม โดยเฉพาะในปีที่มีการปรับโครงสร้างภาษี

บทสรุป: การตัดสินใจลงทุนในหุ้นบุริมสิทธิอย่างชาญฉลาด

หุ้นบุริมสิทธิเป็นตัวเลือกที่น่าพิจารณาสำหรับนักลงทุนที่เน้นความมั่นคงรายได้และเสี่ยงต่ำ ด้วยสิทธิรับปันผลก่อนและคืนทุนก่อนเมื่อบริษัทล้ม แต่การตัดสินใจต้องครอบคลุมทุกมิติ เช่น ประเภทหุ้น สภาพคล่อง ดอกเบี้ยตลาด และข้อบังคับบริษัท

นักลงทุนไทยควรเริ่มจากประเมินเป้าหมายและความเสี่ยง หากต้องการรายได้แน่นอนโดยไม่เน้น growth หุ้นบุริมสิทธิเหมาะสม แต่ถ้าอยากมีส่วนบริหารและ capital gain หุ้นสามัญดีกว่า ไม่ว่าจะเลือกอะไร การศึกษาลึกและปรึกษาผู้เชี่ยวชาญจะช่วยให้การลงทุนสอดคล้องกับแผนการเงินส่วนตัว