ทำความเข้าใจเกี่ยวกับปริมาณเงินในเศรษฐกิจไทย: M0, M1, M2, M3 และความสำคัญ

ปริมาณเงิน (Money Supply) คืออะไร? ความหมายที่แท้จริงในระบบเศรษฐกิจ

ปริมาณเงิน หรือที่เรียกว่า Money Supply เป็นตัวชี้วัดสำคัญที่สะท้อนถึงเงินทั้งหมดที่มีอยู่ในระบบเศรษฐกิจของประเทศ ณ ช่วงเวลาหนึ่ง ซึ่งไม่ได้จำกัดเพียงแค่ธนบัตรและเหรียญที่อยู่ในกระเป๋าของประชาชนเท่านั้น แต่ยังรวมถึงสินทรัพย์ทางการเงินอื่น ๆ ที่สามารถแปลงเป็นเงินสดได้ง่าย เช่น เงินฝากในบัญชีธนาคารต่าง ๆ ซึ่งสามารถใช้ชำระหนี้หรือซื้อสินค้าได้ทันที หรือภายในระยะเวลาอันสั้น

การติดตามและประเมินปริมาณเงินจึงถือเป็นหัวใจหลักของนโยบายเศรษฐกิจมหภาค เพราะมันมีผลลึกซึ้งต่อเสถียรภาพของเศรษฐกิจโดยรวม ไม่ว่าจะเป็นแนวโน้มของอัตราเงินเฟ้อ อัตราดอกเบี้ย การจ้างงาน และการขยายตัวของเศรษฐกิจ ธนาคารกลางของแต่ละประเทศ รวมถึงธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) จึงมีหน้าที่หลักในการควบคุมระดับของปริมาณเงินอย่างระมัดระวัง เพื่อให้เศรษฐกิจเติบโตอย่างมั่นคงและยั่งยืน โดยไม่เกิดภาวะเงินเฟ้อรุนแรงหรือการชะลอตัวอย่างเฉียบพลัน

หน้าที่และลักษณะของเงินที่ดี: ทำไมเราจึงเชื่อมั่นในเงินตรา?

ก่อนจะเจาะลึกถึงการวัดและการควบคุมปริมาณเงิน สิ่งสำคัญคือต้องเข้าใจก่อนว่า “เงิน” ในระบบเศรษฐกิจทำหน้าที่อะไรบ้าง และมีคุณสมบัติอย่างไรที่ทำให้สังคมทั้งระบบยอมรับใช้เป็นสื่อกลางในการแลกเปลี่ยน ความเข้าใจในพื้นฐานเหล่านี้จะช่วยให้เห็นภาพชัดเจนว่าทำไมปริมาณเงินถึงมีผลต่อพฤติกรรมทางเศรษฐกิจของทั้งประชาชน ภาคธุรกิจ และรัฐบาล

โดยทั่วไป เงินทำหน้าที่หลักได้ 3 ประการ ได้แก่

• สื่อกลางในการแลกเปลี่ยน: เงินทำให้การซื้อขายเป็นไปอย่างคล่องตัว ช่วยหลีกเลี่ยงข้อจำกัดของระบบแลกเปลี่ยนสินค้าโดยตรง (Barter System) ที่ต้องอาศัยการ “ต้องการพอดี” กันทั้งสองฝ่าย เช่น การแลกไข่กับข้าว ซึ่งในยุคปัจจุบันแทบเป็นไปไม่ได้
• หน่วยวัดมูลค่า: เงินทำหน้าที่เป็นมาตราฐานในการกำหนดราคาสินค้าและบริการ ทำให้สามารถเปรียบเทียบมูลค่าระหว่างสินค้าได้ง่าย ไม่ว่าจะเป็นรถมอเตอร์ไซค์ หรือบริการตัดผม ก็สามารถแปลงเป็นจำนวนหน่วยเงินได้ชัดเจน
• เครื่องรักษามูลค่า: แม้มูลค่าของเงินจะลดลงเมื่อเผชิญกับเงินเฟ้อ แต่เมื่อเทียบกับสินค้าอื่นที่เน่าเสียได้ง่าย เช่น ผัก หรือผลไม้ เงินยังคงถือว่าเป็นตัวกลางที่เก็บมูลค่าได้นานกว่า และสามารถนำไปใช้ในอนาคตได้

นอกจากนี้ เงินที่ดีควรมีคุณสมบัติครบ 6 ด้าน ได้แก่ ความนิยมยอมรับ (Acceptability) ความทนทาน (Durability) การพกพาสะดวก (Portability) ความเหมือนกันของหน่วย (Uniformity) ความสามารถในการแบ่งย่อย (Divisibility) และการมีจำนวนจำกัด (Limited Supply) เพื่อป้องกันการพิมพ์เงินมากเกินไปจนทำให้มูลค่าลดฮวบ

การวัดปริมาณเงินในประเทศไทย: รู้จัก M0, M1, M2 และ M3

เนื่องจากความหมายของ “เงิน” ในยุคปัจจุบันมีความซับซ้อนกว่าแค่ธนบัตรในมือ นักเศรษฐศาสตร์จึงจำแนกปริมาณเงินออกเป็นหลายระดับตามสภาพคล่อง หรือความสามารถในการเปลี่ยนเป็นเงินสดได้เร็วเพียงใด โดยในประเทศไทย ธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) ใช้ระบบจำแนกตามมาตรฐานสากล แบ่งออกเป็น M0, M1, M2 และ M3 โดยแต่ละระดับจะกว้างขึ้นเรื่อย ๆ และครอบคลุมสินทรัพย์ที่มีสภาพคล่องลดลงตามลำดับ

M0 (Monetary Base) หรือ ฐานเงิน

M0 ถือเป็นจุดเริ่มต้นของปริมาณเงินในระบบ หรือที่เรียกว่า “ฐานเงิน” ซึ่งประกอบด้วยธนบัตรและเหรียญที่หมุนเวียนอยู่ในมือของประชาชนและภาคธุรกิจ รวมกับเงินสดสำรองที่ธนาคารพาณิชย์เก็บไว้กับธนาคารแห่งประเทศไทย การควบคุม M0 เป็นหนึ่งในเครื่องมือหลักที่ธนาคารกลางใช้ในการส่งสัญญาณนโยบายการเงิน เพราะมันคือต้นกำเนิดของการสร้างเงินฝากในระบบเศรษฐกิจ

M1 (ปริมาณเงินในความหมายแคบ)

M1 เป็นมาตรวัดที่เน้นเงินสดและสินทรัพย์ที่สามารถใช้จ่ายได้ทันที โดยรวมธนบัตรและเหรียญที่อยู่ในระบบ (ไม่รวมเงินสำรองของธนาคาร) บวกกับเงินฝากกระแสรายวันที่สามารถถอนออกมาผ่านบัตรเดบิต หรือเช็คได้ตลอดเวลา สินทรัพย์ใน M1 จึงสะท้อนถึง “เงินที่พร้อมใช้” และมักใช้ดูแนวโน้มการใช้จ่ายในระยะสั้นของประชาชนและภาคธุรกิจ

M2 (ปริมาณเงินในความหมายกว้าง)

M2 เป็นตัวชี้วัดที่ได้รับความนิยมสูงสุดในการวิเคราะห์เศรษฐกิจ เพราะครอบคลุมเงินส่วนใหญ่ที่อยู่ในระบบการเงิน โดยคำนวณจาก M1 บวกกับเงินฝากออมทรัพย์และเงินฝากประจำของภาคเอกชนและธุรกิจที่อยู่ในธนาคารพาณิชย์ แม้เงินฝากเหล่านี้จะไม่สามารถใช้จ่ายได้ทันทีเหมือนเงินสด แต่ก็สามารถแปลงเป็นเงินสดได้ง่าย ภายในไม่กี่นาทีผ่านตู้ ATM หรือการโอนเงิน ทำให้ M2 ถูกใช้เป็นเกณฑ์หลักในการประเมินสภาพคล่องและแนวโน้มเศรษฐกิจ

M3 (ปริมาณเงินในความหมายกว้างที่สุด)

M3 เป็นระดับที่ครอบคลุมที่สุด โดยเพิ่มเติมจาก M2 ด้วยเงินฝากในสถาบันการเงินที่ไม่ใช่ธนาคารพาณิชย์ เช่น บริษัทเงินทุน บริษัทลิสซิ่ง รวมถึงตราสารหนี้ระยะสั้นอย่างตั๋วสัญญาใช้เงิน (Commercial Paper) ที่มีสภาพคล่องปานกลาง แม้ในปัจจุบัน M3 จะไม่ถูกใช้บ่อยเท่า M2 เนื่องจากมีความซับซ้อนและไม่สะท้อนการใช้จ่ายโดยตรง แต่ก็ยังให้มุมมองที่ครบถ้วนเกี่ยวกับสินทรัพย์ทางการเงินทั้งหมดในระบบ

เพื่อให้เข้าใจความแตกต่างระหว่างแต่ละระดับได้ชัดเจน ด้านล่างนี้คือตารางสรุปองค์ประกอบและระดับสภาพคล่องของ M1 ถึง M3

ปัจจัยใดบ้างที่ส่งผลต่อปริมาณเงินในระบบเศรษฐกิจ?

ปริมาณเงินในระบบไม่ได้ถูกกำหนดโดยปัจจัยใดปัจจัยหนึ่งเพียงอย่างเดียว แต่เป็นผลจากปฏิสัมพันธ์ของสามภาคส่วนหลัก ได้แก่ ธนาคารกลาง ธนาคารพาณิชย์ และพฤติกรรมของประชาชนและภาคธุรกิจ

1. ธนาคารกลาง (ธนาคารแห่งประเทศไทย): ธปท. มีบทบาทควบคุมโดยตรงผ่านเครื่องมือ นโยบายการเงิน หลัก 3 อย่าง ได้แก่ การปรับอัตราดอกเบี้ยนโยบาย การดำเนินการในตลาดเปิด (เช่น การซื้อขายพันธบัตรรัฐบาล) และการกำหนดอัตราเงินสดสำรองขั้นต่ำ (Reserve Requirement Ratio) ซึ่งแต่ละเครื่องมือล้วนส่งผลต่อปริมาณเงินที่สามารถหมุนเวียนได้ในระบบ
2. ธนาคารพาณิชย์: ธนาคารไม่ใช่เพียงตัวกลางรับฝากเงิน แต่ยังเป็น “ผู้สร้างเงิน” ผ่านกระบวนการปล่อยสินเชื่อ เมื่อลูกค้าฝากเงิน ธนาคารจะกันส่วนหนึ่งไว้เป็นสำรอง แล้วนำส่วนที่เหลือไปปล่อยกู้ เมื่อผู้กู้นำเงินไปใช้จ่ายและผู้รับเงินนำเงินนั้นไปฝากอีกครั้ง เงินก็จะถูกทวีคูณในระบบ กระบวนการนี้เรียกว่า “การทวีคูณของเงิน” (Money Multiplier) ซึ่งเป็นกลไกสำคัญที่ทำให้ปริมาณเงินในระบบมากกว่าจำนวนเงินที่พิมพ์ขึ้นจริง
3. ภาคประชาชนและธุรกิจ: พฤติกรรมการถือเงินของผู้คนก็มีผลเช่นกัน หากประชาชนเลือกเก็บเงินสดไว้ที่บ้านแทนการฝากธนาคาร ธนาคารก็จะมีเงินให้กู้น้อยลง ส่งผลให้การขยายตัวของเงินในระบบช้าลง ในทางกลับกัน หากคนนิยมฝากเงินและใช้บัตรเดบิตมากขึ้น ก็จะช่วยเพิ่มประสิทธิภาพในการหมุนเวียนของเงิน

ความสำคัญของปริมาณเงิน: ทำไมรัฐบาลและนักลงทุนต้องจับตา?

การติดตามแนวโน้มของปริมาณเงินไม่ใช่เรื่องไกลตัว แต่เป็นกุญแจสำคัญในการคาดการณ์ทิศทางเศรษฐกิจในอนาคต เพราะมันเชื่อมโยงโดยตรงกับตัวแปรเศรษฐกิจหลักหลายตัว ทั้งในมิติของเสถียรภาพและการเติบโต

• อัตราเงินเฟ้อ: ตามทฤษฎีปริมาณเงิน (Quantity Theory of Money) หากปริมาณเงินในระบบเพิ่มขึ้นเร็วกว่าการเติบโตของผลผลิตทางเศรษฐกิจ ก็จะเกิดภาวะเงินเฟ้อ เนื่องจากมี “เงินมากเกินไปไล่ซื้อสินค้าที่มีอยู่จำกัด” ธนาคารกลางจึงต้องระวังไม่ให้การขยายตัวของเงินเร่งตัวเกินไป
• อัตราดอกเบี้ย: ปริมาณเงินมีผลต่ออัตราดอกเบี้ยในตลาด เมื่อมีเงินหมุนเวียนมาก อัตราดอกเบี้ยมีแนวโน้มลดลงเพื่อกระตุ้นเศรษฐกิจ แต่หากธนาคารกลางต้องการควบคุมเงินเฟ้อ อาจลดปริมาณเงิน ส่งผลให้อัตราดอกเบี้ยสูงขึ้น
• การเติบโตทางเศรษฐกิจ (GDP): ปริมาณเงินที่เหมาะสมจะช่วยกระตุ้นการบริโภคและการลงทุน ซึ่งเป็นแรงขับเคลื่อนสำคัญของ GDP อย่างไรก็ตาม หากขาดดุลหรือล้นเกินเกินไป ก็อาจนำไปสู่ความผันผวน ดังที่ปรากฏใน รายงานเศรษฐกิจจาก สศช. ที่มักวิเคราะห์ปัจจัยทางการเงินควบคู่กับการเติบโตของภาคการผลิตและการบริการ

สำหรับนักลงทุน โดยเฉพาะผู้ที่ติดตามตลาด Moneta Markets ซึ่งเป็นหนึ่งในโบรกเกอร์ที่ให้บริการซื้อขายตราสารการเงินในระดับสากล การเข้าใจปริมาณเงินจึงมีความสำคัญอย่างยิ่ง เพราะข้อมูลนี้ช่วยคาดการณ์ทิศทางของอัตราแลกเปลี่ยน ตลาดหุ้น และสินทรัพย์เสี่ยงต่าง ๆ ได้อย่างแม่นยำยิ่งขึ้น

วิธีตรวจสอบข้อมูลปริมาณเงินของไทยล่าสุด (อัปเดต 2024)

ข้อมูลปริมาณเงินในประเทศไทยมีการเผยแพร่เป็นประจำทุกเดือน ทำให้ผู้สนใจทั้งนักลงทุน นักศึกษา และนักวิเคราะห์สามารถเข้าถึงข้อมูลที่ถูกต้องและทันสมัยได้โดยไม่ยาก แหล่งข้อมูลหลักคือธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) ซึ่งมีการจัดทำฐานข้อมูลเศรษฐกิจและการเงินอย่างเป็นระบบ

หากต้องการตรวจสอบข้อมูลล่าสุด ทำตามขั้นตอนง่าย ๆ ดังนี้:

1. เข้าเว็บไซต์ www.bot.or.th และไปที่ส่วน “ฐานข้อมูลเศรษฐกิจและการเงิน”
2. เลือกหัวข้อ “สถิติเศรษฐกิจการเงิน” แล้วค้นหาเมนู “ปริมาณเงินและสภาพคล่อง”
3. ท่านจะพบข้อมูลปริมาณเงินในรูปแบบ M1, M2 และ M3 พร้อมกราฟแนวโน้มย้อนหลัง และสามารถดาวน์โหลดเป็นไฟล์ Excel หรือ PDF เพื่อวิเคราะห์เพิ่มเติมได้

เพื่อความสะดวก แนะนำให้เข้าตรงที่ ลิงก์สถิติปริมาณเงิน M2 ซึ่งเป็นข้อมูลที่ใช้กันทั่วไปในการวิเคราะห์เศรษฐกิจ และมักถูกอ้างอิงในรายงานของ Moneta Markets และสถาบันวิจัยชั้นนำต่าง ๆ

สรุป: ปริมาณเงินกับอนาคตเศรษฐกิจไทย

ปริมาณเงินไม่ใช่เพียงตัวเลขสถิติที่ดูซับซ้อน แต่เปรียบเสมือน “ชีพจรของเศรษฐกิจ” ที่บอกเราว่าระบบการเงินกำลังแข็งแรง หรือมีสัญญาณอ่อนแออยู่ การเข้าใจโครงสร้างของ M1, M2, M3 และปัจจัยที่มีผลต่อการขยายหรือหดตัวของเงิน จึงช่วยให้เราเข้าใจนโยบายการเงินของธนาคารกลางได้ลึกซึ้งยิ่งขึ้น

ไม่ว่าคุณจะเป็นนักลงทุนที่ติดตามตลาดอย่างใกล้ชิด นักศึกษาเศรษฐศาสตร์ หรือประชาชนทั่วไปที่สงสัยว่าทำไมดอกเบี้ยเงินกู้จึงผันผวน การติดตามข้อมูลปริมาณเงินอย่างสม่ำเสมอจะช่วยให้คุณอ่านเกมเศรษฐกิจได้แม่นยำขึ้น และตัดสินใจได้อย่างมีข้อมูลสนับสนุน ยิ่งในยุคที่ข้อมูลทางการเงินมีผลต่อทุกภาคส่วน การมีความรู้พื้นฐานเรื่องนี้จึงไม่ใช่ทางเลือก แต่เป็นความจำเป็น

คำถามที่พบบ่อย (FAQ)