รู้จัก OTC: ความหมายและการซื้อขายในตลาดการเงินที่ไม่ควรมองข้าม

OTC คืออะไร? เข้าใจความหมายลึกซึ้งในโลกการเงินที่คุณอาจยังไม่รู้

คำว่า OTC หรือที่หลายคนเคยได้ยินในแวดวงการเงินและตลาดทุน แท้จริงแล้วคือคำย่อของ Over-the-Counter ซึ่งถ้าแปลตรงตัวอาจหมายถึง “ข้ามเคาน์เตอร์” แต่ในบริบทของตลาดการเงิน คำนี้กลับมีความหมายเฉพาะเจาะจงมากกว่านั้น นั่นคือ การซื้อขายสินทรัพย์ต่าง ๆ ที่ไม่ได้เกิดขึ้นผ่านตลาดหลักทรัพย์อย่างเป็นทางการ เช่น ตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย (SET) หรือตลาดหุ้นต่างประเทศอย่าง NYSE หรือ NASDAQ

สิ่งที่ทำให้การซื้อขายแบบ OTC แตกต่างอย่างชัดเจนก็คือ ไม่มีระบบกลางหรือกระดานซื้อขายที่ควบคุมราคาหรือจับคู่คำสั่งซื้อขาย ทุกอย่างเกิดขึ้นผ่านเครือข่ายของผู้ค้าหรือดีลเลอร์โดยตรง ทั้งผู้ซื้อและผู้ขายสามารถเจรจาต่อรองในด้านราคา จำนวน ระยะเวลา และเงื่อนไขพิเศษของสัญญาได้อย่างอิสระ ทำให้รูปแบบนี้เหมาะกับสินทรัพย์ที่ซับซ้อนหรือต้องการความยืดหยุ่นสูง

กลไกการซื้อขาย OTC ทำงานอย่างไร?

ต่างจากภาพจำของการซื้อขายหุ้นที่นักลงทุนรายย่อยคุ้นเคย เช่น การกดซื้อผ่านแอปพลิเคชันหรือเว็บไซต์ซึ่งระบบจะจับคู่ราคาอัตโนมัติ การซื้อขายในตลาด OTC ไม่มีศูนย์กลางกลางในการดำเนินการ แต่อาศัยการติดต่อสื่อสารโดยตรงระหว่างคู่สัญญา หรือผ่านตัวกลางอย่างโบรกเกอร์-ดีลเลอร์ที่ทำหน้าที่ประสานและเสนอราคา

• การติดต่อโดยตรง: นักลงทุนสถาบันหรือบริษัทขนาดใหญ่มักเจรจาต่อกันเอง หรือใช้บริการดีลเลอร์เพื่อหาคู่สัญญาและเสนอเงื่อนไขที่ต้องการ
• การตกลงราคาแบบปิด: ราคาไม่ได้เกิดจากกลไกตลาดแบบเรียลไทม์ แต่มาจากการต่อรองระหว่างสองฝ่าย ซึ่งอาจอ้างอิงจากข้อมูลตลาดล่าสุด แต่ก็อาจปรับแต่งได้ตามความเหมาะสม
• เครือข่ายดีลเลอร์ทั่วโลก: ตลาด OTC ไม่มีสถานที่ตั้งถาวร เป็นเพียงโครงข่ายเชื่อมต่อของสถาบันการเงินที่แสดงราคาเสนอซื้อ (Bid) และเสนอขาย (Ask) สำหรับสินทรัพย์ต่าง ๆ เช่น พันธบัตร หรือสัญญาอนุพันธ์

หากจะเปรียบเทียบให้เข้าใจง่าย การซื้อขายในตลาดหุ้นเหมือนการช้อปปิ้งออนไลน์ที่มีราคาแสดงชัดเจน จ่ายปุ๊บได้ของปั๊บ แต่ OTC กลับเหมือนการเจรจาซื้อขายรถยนต์มือสองหรืองานศิลปะหายาก โดยต้องพูดคุยกันหลายรอบ ตรวจสอบสภาพ และตกลงรายละเอียดก่อนจะปิดดีล

สินทรัพย์ใดบ้างที่นิยมซื้อขายในตลาด OTC?

ตลาด OTC ไม่ได้จำกัดอยู่แค่หุ้นเพียงอย่างเดียว แต่ครอบคลุมสินทรัพย์หลากหลายประเภท โดยเฉพาะสินทรัพย์ที่ไม่สามารถซื้อขายในตลาดรวมได้เนื่องจากขาดมาตรฐานหรือมีเงื่อนไขเฉพาะตัว

หุ้นนอกตลาด (Unlisted Stocks)

เป็นหุ้นของบริษัทที่ยังไม่ได้เข้าจดทะเบียนในตลาดหลักทรัพย์ หรือบริษัทที่ถูกระงับการซื้อขายไปแล้ว เช่น บริษัทขนาดเล็ก หรือสตาร์ทอัพในช่วงเริ่มต้น ซึ่งยังไม่มีข้อมูลทางการเงินเพียงพอหรือยังไม่ผ่านเกณฑ์การจดทะเบียน การซื้อขายหุ้นประเภทนี้จึงต้องอาศัยช่องทาง OTC ผ่านเครือข่ายของนักลงทุน ซึ่งมักมีสภาพคล่องต่ำและข้อมูลเปิดเผยจำกัด

ตราสารหนี้ (Bonds)

นี่คือหนึ่งในสินทรัพย์ที่มีการซื้อขายในตลาด OTC มากที่สุด โดยเฉพาะพันธบัตรรัฐบาลและหุ้นกู้เอกชน ที่มีลักษณะเฉพาะตัว เช่น อัตราดอกเบี้ยคงที่ อายุครบกำหนดที่แตกต่างกัน หรืออันดับความน่าเชื่อถือ (Credit Rating) ที่หลากหลาย ทำให้การซื้อขายผ่านระบบกลางแบบมาตรฐานไม่เหมาะสม ตามรายงานจาก สำนักงานคณะกรรมการกำกับหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์ (ก.ล.ต.) ตลาดตราสารหนี้ในไทยส่วนใหญ่ดำเนินการในรูปแบบ Over-the-Counter ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงบทบาทสำคัญของตลาด OTC ในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจ

ตราสารอนุพันธ์ (Derivatives)

สัญญาอนุพันธ์ที่ไม่ได้เป็นมาตรฐาน เช่น สัญญาแลกเปลี่ยนดอกเบี้ย (Interest Rate Swap) สัญญา Forward หรือสัญญาซื้อขายล่วงหน้าที่ออกแบบมาเฉพาะ ล้วนถูกสร้างและซื้อขายกันในตลาด OTC เพื่อให้ตอบสนองต่อความต้องการในการบริหารความเสี่ยงของนักลงทุนสถาบันได้อย่างแม่นยำ เช่น การป้องกันความผันผวนของอัตราแลกเปลี่ยน หรือการควบคุมต้นทุนทางการเงิน

เปรียบเทียบชัดเจน: ตลาด OTC ต่างจากตลาดหลักทรัพย์อย่างไร?

การเข้าใจความแตกต่างระหว่างตลาด OTC และตลาดหลักทรัพย์ (Exchange) เป็นกุญแจสำคัญในการเลือกช่องทางการลงทุนที่เหมาะสม โดยสามารถสรุปเปรียบเทียบได้ดังนี้:

ข้อดีและข้อเสียของตลาด OTC ที่นักลงทุนควรรู้

แม้ตลาด OTC จะให้โอกาสในการเข้าถึงสินทรัพย์ที่หลากหลาย แต่ก็มาพร้อมกับความท้าทายที่ไม่ควรมองข้าม โดยเฉพาะสำหรับนักลงทุนที่ไม่มีประสบการณ์หรือข้อมูลครบถ้วน

ข้อดีของตลาด OTC

• ความยืดหยุ่นสูง: นักลงทุนสามารถเจรจาและออกแบบสัญญาให้เหมาะสมกับความต้องการเฉพาะ เช่น การตั้งอัตราดอกเบี้ยคงที่ในสัญญาอนุพันธ์ หรือการกำหนดวันครบกำหนดที่ไม่เหมือนใคร
• เข้าถึงสินทรัพย์เฉพาะกลุ่ม: นักลงทุนสามารถลงทุนในหุ้นของบริษัทสตาร์ทอัพ หรือตราสารหนี้ที่มีเงื่อนไขพิเศษ ซึ่งไม่มีในตลาดหลักทรัพย์
• เหมาะกับการซื้อขายขนาดใหญ่: สถาบันการเงินที่ต้องการซื้อขายในปริมาณมาก (Block Trade) มักเลือกตลาด OTC เพื่อหลีกเลี่ยงการกระทบต่อราคาในตลาดหลัก ซึ่งอาจทำให้เกิดผลเสียต่อพอร์ตการลงทุน

ข้อเสียและความเสี่ยงของตลาด OTC

• ความเสี่ยงด้านการผิดนัดชำระ (Counterparty Risk): เนื่องจากไม่มีสำนักหักบัญชีกลางค้ำประกัน หากคู่สัญญาฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งไม่สามารถปฏิบัติตามข้อตกลงได้ นักลงทุนอาจสูญเสียเงินลงทุนทั้งหมด ซึ่งเป็นความเสี่ยงหลักที่สุดของตลาดนี้
• สภาพคล่องต่ำ: สินทรัพย์บางประเภทในตลาด OTC อาจหาผู้ซื้อหรือผู้ขายได้ยาก ทำให้การแปลงเป็นเงินสดใช้เวลานาน หรือต้องยอมขายในราคาที่ต่ำกว่ามูลค่าที่แท้จริง
• ขาดความโปร่งใส: ราคาซื้อขายไม่ได้ถูกเปิดเผยต่อสาธารณะ ทำให้นักลงทุนรายย่อยเข้าถึงข้อมูลได้จำกัด และอาจเสียเปรียบในการต่อรอง

OTC ในความหมายอื่นที่คุณอาจเคยได้ยิน

คำว่า “OTC” ไม่ได้มีความหมายเดียวในทุกบริบท โดยเฉพาะในวงการแพทย์ ที่คำนี้กลับมีความหมายที่ต่างออกไปอย่างสิ้นเชิง

OTC ในวงการยา (OTC Drugs)

ในด้านสุขภาพและเภสัชกรรม OTC หมายถึง ยาที่ซื้อได้โดยไม่ต้องใช้ใบสั่งแพทย์ ซึ่งได้รับการรับรองจากกระทรวงสาธารณสุขว่ามีความปลอดภัยสูงพอที่ผู้บริโภคสามารถใช้ได้เอง เช่น ยาแก้ปวด ยาแก้ไอ หรือยาน้ำยาบ้วนปาก ดังนั้นเมื่อได้ยินคำว่า “ยา OTC” หรือ “OTC product” ในร้านขายยา จึงไม่มีส่วนเกี่ยวข้องใด ๆ กับตลาดการเงิน